Reyhanlı Barajı kayıp kuş türlerini ağırlıyor

Hatay'daki Amik Ovası, Doğu Afrika’dan başlayarak kuzeye doğru uzanan Büyük Rift Vadisi’nin en kuzey noktalarından birini oluşturuyor. Jeolojik olarak büyük öneme sahip olan bölge, Afrika, Arap ve Anadolu plakalarının kesişim noktasında bulunuyor. Bu durum, bölgenin biyoçeşitlilik açısından ne kadar zengin olduğunu gözler önüne seriyor. Dünya’nın en büyük göç rotalarından biri de bu bölgeden geçiyor. Her yıl kış aylarını Afrika’da geçiren ve sayıları bir milyonu aşan süzülen göçmen kuşlar, bu rota üzerinden Türkiye’ye giriş yaparak Amik Oluğu’nu kullanıyor.

Tarihî Amik Gölü ve biyoçeşitliliğe etkisi

Doğu Afrika’dan başlayarak Anadolu’ya kadar uzanan bu göç rotası üzerinde yer alan ve 1950-1975 yılları arasında insan eliyle kurutulan Amik Gölü, Türkiye’nin en önemli kuş alanlarından biri olarak kabul ediliyordu. Ünlü biyolog Kumerloeve, Amik Gölü’nde 232 farklı kuş türünün varlığını belgeleyerek gölün önemini vurgulamıştı. Ancak Amik Gölü’nün kurutulması, bazı kuş türlerinin Türkiye’deki varlığını sona erdirdi. Örneğin, Sahraaltı Afrika’da yayılım gösteren ve Türkiye’de yalnızca Amik Gölü’nde üreyen Yılanboyun (Anhinga rufa) kuşu, gölün kurutulmasının ardından ülkede tamamen yok oldu.

Reyhanlı (Amik) Barajı, Amik Gölü’nün mirasını devralıyor

Amik Gölü’nün kurutulmasından yıllar sonra, eski göl yatağına yalnızca 13 kilometre mesafede inşa edilen Reyhanlı (Amik) Barajı, bölgedeki biyoçeşitliliğin yeniden canlanmasını sağladı. 2020 yılında su tutulmaya başlanmasıyla birlikte, bölge hızla Amik Gölü’ne benzer bir habitat geliştirdi. Baraj gölü, zaman içinde sazlıklarla kaplanırken, güneydoğu kıyılarında geniş çamur düzlükleri oluştu. Kısa sürede Türkiye’deki kuş gözlemcileri ve araştırmacılar için büyük bir ilgi odağı hâline gelen bölge, her göç döneminde binlerce göçmen kuşun dinlenme ve beslenme alanı hâline geldi.

Dört yılda 228 kuş türü belgelenerek rekor kırıldı

Subaşı Kuş ve Kelebek Gözlem Derneği üyeleri ve Türkiye’nin farklı bölgelerinden gelen kuş gözlemcileri tarafından yapılan araştırmalar neticesinde, Reyhanlı Barajı’nda 228 farklı kuş türü tespit edildi. Bunlardan en dikkat çekeni, Türkiye’de daha önce hiç kaydı bulunmayan Kızıldeniz Havzası kuşlarından Kıyı Balıkçılı (Egretta gularis) oldu. Bu tür, Türkiye’de ilk kez burada gözlemlenerek kayıt altına alındı.

Ayrıca, Amik Gölü’nün kurutulmasıyla Hatay’da nesli tükenen Gri Başlı Sazhorozu (Porphyrio poliocephalus), barajın üçüncü yılında yeniden gözlemlendi. Kuzey Avrupa’da üreyen ve Türkiye’de nadiren görülen Küçük Kuğu (Cygnus columbianus), 9 birey ile gölde kışlamak için konakladı. Sonbahar döneminde on binlerce Arı Şahini (Pernis apivorus), göl üzerinden geçerek Afrika’ya doğru yol aldı.

Türkiye’de başka bir alanda kışlamayan ve genellikle Afrika’da görülen Sarı Başlı Kuyruksallayan (Motacilla citreola), Akkanatlı Sumru (Chlidonias leucopterus), Küçük Halkalı Cılıbıt (Charadrius dubius) ve Orman Düdükçünü (Tringa glareola) gibi türler her yıl kış döneminde Reyhanlı (Amik) Barajı’nda gözlemlenmeye devam ediyor.

"Bu doğal hazineyi korumak hepimizin sorumluluğu"

Subaşı Kuş ve Kelebek Gözlem Derneği Başkanı Uzm. Dr. Ali Atahan, bölgenin yalnızca dört yıl gibi kısa bir sürede Türkiye’nin en önemli kuş gözlem alanlarından biri hâline geldiğini vurgulayarak şunları söyledi:

"Reyhanlı (Amik) Barajı, Amik Gölü’nün mirasını devralarak kuşlar için yeniden güvenli bir yaşam alanı oluşturdu. Göç yolları üzerinde kritik bir konuma sahip olan bu alanı korumak, hepimizin ortak sorumluluğudur. 7’den 70’e herkesin doğaya duyarlı olması ve bu ekosistemin devamlılığını sağlaması büyük önem taşıyor."

Doğa severler ve bilim insanları, Reyhanlı (Amik) Barajı’nın ilerleyen yıllarda daha fazla kuş türüne ev sahipliği yapacağını öngörüyor. Bölgenin korunması için farkındalık çalışmalarının artırılması gerektiğine dikkat çekilirken, Hatay’daki bu doğal hazinenin sürdürülebilir bir şekilde korunması için yetkililerin ve vatandaşların iş birliği içinde hareket etmesi gerektiği vurgulanıyor.